Λαογραφικά του μηνός Οκτωβρίου
Ο Άγιος Δημήτριος ο Μυροβλήτης, 1948. (Φ.Κόντογλου)Ιερός ναός Αγίου Ανδρέα Κάτω Πατησίων
«Τα ξημερώματα ο Μηνάς σηκώθηκε.
Άδεια ήταν ακόμη η κουβέρτα κι ο καιρός είχε δροσίσει.
Η μέρα όμως προμηνούσε καλή.
Αηδημητριάτικο καλοκαίρι. Ο πιο καλός καιρός.
Και δροσιά κι ο ουρανός καθαρός κι οι νύχτες γλυκειές κι ήρεμες.»
(Μηνάς ο Ρέμπελος, Κωστή Μπαστιά)
Ο Οκτώβριος είναι ο δέκατος μήνας του Γρηγοριανού (νέου) ημερολογίου. Στο πρώιμο Ρωμαϊκό ημερολόγιο -όταν το έτος ξεκινούσε την 1η Μαρτίου- ήταν ο 8ος μήνας και εκεί οφείλει το όνομά του (από το λατινικό octo).
Στο Αττικό ημερολόγιο ήταν ο τέταρτος μήνας και λεγόταν Πυανεψιών ή Πυανοψιών. Ονομαζόταν έτσι γιατί τότε γιορτάζονταν τα «Πυανέψια» ή «Πυανόψια» προς τιμήν του Απόλλωνα, της Σκιράδας Αθηνάς και αργότερα προς τιμή του Διονύσου. Με τις γιορτές αυτές ευχαριστούσαν τους θεούς για την καρποφορία και την ευφορία της γης.
Ο Οκτώβριος είναι ο μήνας της φθινοπωρινής σποράς. Γι’αυτό οι Ρωμαίοι του έδιναν και ένα άλλο όνομα, τον έλεγαν Sementilius (απ’το semen που σημαίνει σπόρος).
Ο λαός μας τον λέει ακόμη Σπαρτό, Αγιοδημήτρη ή Αγιοδημητριάτη απ’τη γιορτή του Αγίου Δημητρίου, Γυμνωτή γιατί γυμνώνονται τα βουνά απ’την παρουσία των τσοπάνηδων και των ζωντανών τους, Παχνιστή από την πάχνη που πέφτει στους αγρούς και Βροχάρη.
Τα πρωτοβρόχια είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για τη σπορά.
Στην Κω μόλις άρχιζαν να πέφτουν οι πρώτες σταγόνες, ξεχύνονταν στο δρόμο τα παιδιά, πιάνονταν χέρι χέρι και χορεύοντας τραγουδούσαν:
Ψιχαλίζει, λίζει, λίζει,
και το μάρμαρο ποτίζει
κι η νονά μου κοσκινίζει
να μου κάνει το κουλούρι
να το βάλω στο πιθάρι
να το φάω το Γενάρη.
Για τη σπορά, το θρησκευτικό σημάδι του χρόνου είναι η Κυριακή του Σπορέως (14/10 για το 2007), όπου διαβάζεται στην εκκλησία η παραβολή του Σπορέως (Λουκά η΄ 5-15).
Ένα άλλο σημαντικό σημάδι του χρόνου μέσα στον Οκτώβριο είναι η γιορτή του αγίου Δημητρίου στις 26 του μήνα που μαζί με τη γιορτή του αγίου Γεωργίου στις 23 Απριλίου αποτελούν για τους κτηνοτρόφους τα δύο συνόρατα του χρόνου. Χωρίζουν, δηλαδή, το κτηνοτροφικό έτος σε δύο εξάμηνα, το θερινό και το χειμερινό. Γι’αυτό και στις γιορτές αυτές αρχίζουν και τελειώνουν οι συμβάσεις και οι άλλες συμφωνίες μεταξύ τους, αλλά και με τους γεωργούς.
Ανήμερα της γιορτής γίνεται και το άνοιγμα των κρασιών και η δοκιμή τους με την ευχή «καλόπιοτο» ή «και του χρόνου».
«Καλοκαιράκι του Αγ. Δημητρίου» ο λαός μας ονομάζει τις λίγες μέρες κοντά στη γιορτή του Αγίου, όπου ο καιρός είναι σαν καλοκαιρινός. Αυτή η καλοκαιρία χρειάζεται για το όργωμα και συμβολική εγγύησή της είναι τα χρυσάνθεμα (ή αγιοδημητριάτικα).
Μια κυπριακή παράδοση λέει για τα χρυσάνθεμα:
«Ο Οκτώβρης περιπλανιόταν στη γη και μοιρολογούσε για τα χαμένα λουλούδια και για τα φύλλα των δέντρων που πέφτανε στη γη, καθώς και για τις ζεστές ημέρες που χάνονταν και για τα σύννεφα που μαζεύονταν στον ουρανό. Τα χρυσάνθεμα τότε παρακάλεσαν τον Θεό να κάμει καλωσύνες γι’αυτά και να τ’ αφήσει ν’ανθίζουν όλον τον Οκτώβρη. Τ’ακουσε ο Θεός και τα’αφησε κοντά του, κι έτσι στην Κύπρο τα λένε Οκτωβρούδες».
Για το μήνα Οκτώβριο λέγονται οι εξής παροιμίες:
«Οκτώβρη και δεν έσπειρες
οκτώ σωρούς δεν έκαμες».
«Όποιος σπέρνει τον Οκτώβρη,
έχει οκτώ σειρές στ' αλώνι».
«Τ’ Αη-Λουκά σπείρε τα κουκιά».
«Αη-Δημητράκη μου, Μικρό Καλοκαιράκι μου».
Ετικέτες Λαογραφικά
Καλή ανάρτηση. Έμαθα πράγματα. Ευχαριστώ!!!
Kάτι έμαθα κι εγώ;-)
Πως τα χρυσάνθεμα τα λένε κι αγιοδημητριάτικα και το γιασεμί δεν
το κλαδεύουνε γουλί:)
Δε μπορούσα με τίποτα να μπω από το μοτζίλα εδώ. Κολλούσαν τα πάντα. Τελικά μπήκα με εξπλόρερ.
Ωραίες οι λαογραφικές πληροφορίες. Είχα διαβάσει και παλιότερα εδώ. Μάλιστα είχατε μεταφέρει κάτι που είχα γράψει στο hungry for life πέρυσι τέτοια εποχή ή λίγο αργότερα. Μου αρέσουν τα λαογραφικά και έχω κάνει κάτι εργασίες κι εγώ πάνω σ'αυτά.
Η Κική λοιπόν!!! Χμμμ... άρα έχουμε συναπαντηθεί ατύπως και διαδικτυακώς... Πολύ μου άρεσαν τότε τα ποστ για την κουλούρα. Γενικώς είχα ενθουσιαστεί. Τι εργασίες; Υπάρχει υλικό που μπορώ να διαβάσω;
Οι εδώ αναρτήσεις βασίζονται (στα αμιγώς λαογραφικά) σε βιβλιογραφία κυρίως.
ΥΓ. 1
Δεν ξέρω πια τι γίνεται με το libro d’oro των browsers... Εγώ είμαι μια Explorάτση. Mozillάτσης είναι και ο Γιώργος (αν και κάποτε απειλούσε ότι θα γίνει Operάτσης...)
-αστειεύομαι-
Ισως μπορεί να μας δώσει τα φώτα του.
ΥΓ. 2
Ο πληθυντικός δεν είναι απαραίτητος. Έγινα που έγινα 30 στη συσκευασία του ενός. Μη γίνω και περισσότεροι!...
Τελικά, αν δύο άνθρωποι είναι γραφτό να συναντηθούν (έστω και διαδυκτιακά), θα συναντηθούν. Όταν έγραφες στο μπλογκ μου, το όνομά σου μου θύμιζε γνωστό και σήμερα που επιτέλους κατάφερα να μπω με εξπλόρερ, θυμήθηκα τα λαογραφικά σου και το ποστ πέρυσι που είχες αναφέρει την κουλούρα.
Δυστυχώς υλικό για να διαβάσεις δεν υπάρχει. Μάλλον υπάρχει, αλλά θα πρέπει να στο στείλω. Έχω κάνει κάτι εργασίες με συγκεντρωμένα έθιμα για το Πάσχα, για το λεξιλόγιο το ζακυνθινό κλπ. Μη νομίζεις έρευνα! Απλά συγκεντρωμένο υλικό από αξιόλογα βιβλία. Είχε γίνει στα πλαίσια πολιτιστικών εργασιών στη δουλειά μου επάνω.
ΥΓ 1) ο εξπλόρερ με ταλαιπωρούσε και αποφάσισα να τον χωρίσω το Πάσχα. Περνάω καλύτερα με μοτζίλα, είναι πιο στρωτός και καθόλου νευρικός. Παρόλα αυτά, με το δικό σου μπλογκ με δυσκόλεψε. Κρατώ λοιπόν τον εξπλόρερ για τις δύσκολες ώρες.
ΥΓ 2) 30? Κόβω τον πληθυντικό μαχαίρι, διότι σου ρίχνω δεκαετία. Με παραπλάνησαν τα λαογραφικά :-)
ΥΓ 3) Μέρος των πασχαλινών λαογραφικών μπορείς να δεις στα ποστ του Απριλίου. Αν θες να πάρεις κάποια, ελεύθερα. Απλά ανάφερε την πηγή για τον κόπο που έκανα. :-)
Yπάρχει μόνον το Φώς στην Οδό!
Ολοι οι δρόμοι οδηγούν στους Μοζιλάτσηδες;-)
Κική,
διάβασα τα Πασχαλινά σου ποστ! Πολύ ζωντανές περιγραφές!!!
Ενώ βρίσκομαι σε τροχιά προετοιμασίας για τα Χριστούγεννα, ξαφνικά πεθύμησα την Ανοιξη και το Πάσχα!
Είδα κάποιες απ’τις πηγές που αναφέρεις. Θα με ενδιέφερε το Ζακυνθινό λεξιλόγιο.
Γιατί δεν ανεβάζεις μερικά σε κάποια googlepage;
ΥΓ.
Εφάρμοσα την τακτική της εναλλακτικής του Mozilla σε sites που κολλούσαν με Explorer και είδα προκοπή... Ομολογώ!
Γιώργο,
Απ’την άλλη Δευτέρα, πάει και το φως στις οδούς.
Απεργίες, λέει, στη ΔΕΗ.
Πρόσθεστε το σχόλιο σας...